Douglas Mawson

Douglas Mawson wordt op 5 mei 1882 geboren in Shipley, West Yorkshire (Engeland). Hij is de tweede zoon van stoffenhandelaar Robert Ellis Mawson en Margaret Ann Moore. Zijn naam verwijst naar de stad Douglas op het eiland Man, waarvan zijn moeder afkomstig is. Zijn oudere broer heet William (1881-1939), zijn twee jaar jongere zus, Sarah.

Studies en onderzoek

In 1884 verhuist de familie Mawson naar Rooty Hill, in de buurt van Sydney (Australië). Douglas loopt eerst school in Rooty Hill. Daarna volgt hij les in de Fort Street Model School in Sydney. In 1899 begint hij aan de universiteit van Sydney mijnbouwkunde te studeren. Hij haalt in 1902 zijn diploma.

In 1903 doet hij geologisch onderzoek in de Nieuwe Hebriden, een Frans-Britse kolonie (nu het eiland Vanuatu). Het is zijn eerste wetenschappelijke expeditie in een ruig landschap, waar hij te kampen heeft met een ondoordringbare jungle en een vijandige bevolking. In 1904 doet hij verdere studies in het domein van de geologie en schrijft hij verschillende papers over het onderwerp. Onder invloed van professor Archibald Liversidge wordt Douglas Mawson een pionier op het vlak van de scheikundige aspecten van geologie en geochemie. Maar zijn grootste leermeester is professor Tannatt Edgeworth David.

In 1905 wordt Douglas docent mineralogie en petrologie aan de universiteit van Adelaide. Hij is vooral geïnteresseerd in de glaciologie van Zuid-Australië. Maar ook radioactiviteit draagt zijn belangstelling weg. Hij is de eerste die het mineraal davidite (genoemd naar Edgeworth David) beschrijft. Het erts werd gevonden in wat later Radium Hill zou heten. Douglas ontdekt dat er in davidite titanium en uranium zit. Deze ontdekking zorgt ervoor dat Radium Hill in 1906 de eerste uraniummijn in Australië wordt. De mijn zou tot 1961 actief zijn. Zijn belangrijkste onderzoeksterrein zijn de rotsen uit het Precambrium in de Barrier Range, een bergketen die zich uitstrekt van de noordelijke Flinders Range tot Broken Hill in New South Wales.

Naar Antarctica

In november 1907 bezoekt Ernest Shackleton Adelaide. Hij is de leider van de British Antarctic Expedition en is op weg naar Antarctica. Edgeworth David is aangesteld als geoloog van de expeditie. Douglas Mawson vraagt aan Shackleton of hij mee mag met de Nimrod, gezien zijn belangstelling voor glaciologie en geologie. Shackleton overlegt even met Edgeworth David en geeft zijn toestemming. Douglas wordt aangesteld als natuurkundige.

Tijdens de expeditie beklimt hij de vulkaan Erebus en meet hij de diepte van de krater. Samen met zijn landgenoten Edgeworth David en Alistair MacKay trekt hij naar de magnetische zuidpool. Een verschrikkelijke tocht van 2028 kilometer, met een zware slede die ze zelf moeten trekken. De 50-jarige David ziet af en Douglas neemt het leiderschap van de tocht van hem over. Allen vallen in gletsjerspleten en ze hebben bovendien te kampen met voedseltekort. Edgeworth David noemt Douglas na afloop de “Australische Nansen” wegens zijn onbegrensde vindingrijkheid en uitstekende conditie en omdat hij verbazend goed bestand is tegen de vrieskou.

Meer over de Nimrod-expeditie…

Edgeworth David, Alistair MacKay en Douglas Mawson op de magnetische zuidpool

Na de expeditie keert Douglas Mawson terug naar de universiteit van Adelaide, maar maakt al weer plannen voor een nieuwe reis naar Antarctica. Wanneer Robert Falcon Scott in 1910 zijn tweede Antarctische expeditie op poten zet, vraagt hij aan Douglas of hij met de Terra Nova mee wil reizen. Dat wil Douglas zeker. Hij zou graag de kust ten westen van Cape Adare onderzoeken. Maar Scott heeft andere plannen met Mawson. Hij wil hem in zijn team dat een poging doet om als eerste de geografische zuidpool te bereiken. Dit interesseert de wetenschappelijk ingestelde Mawson niet en hij legt de uitnodiging van Scott naast zich neer.

Douglas Mawson blijft niet bij de pakken zitten en organiseert zelf een expeditie. Met privé- en regeringssteun ziet de Australasian Antarctic Expedition het daglicht. Op 2 december 1911 vertrekt de Aurora vanuit de haven van Hobart. Het wordt een expeditie die hem bijna zijn leven zou kosten.

Meer over de Aurora-expeditie…

Na thuiskomst stelt Douglas Mawson zijn avonturen te boek. The Home of the Blizzard, met foto’s van Frank Hurley, wordt een klassieker in de poolliteratuur.

Huwelijk en oorlog

In 1914 wordt Douglas Mawson geridderd. En op 31 maart 1914 trouwt hij met Francisca Adriana (Paquita) Delprat (1881-1974) in de Holy Trinity Church of England in Balaclava, Victoria. De ouders van Paquita woonden in Nederland. Douglas en Paquita krijgen twee dochters. Patricia wordt in 1915 in Melbourne geboren, Jessica in 1917 in Londen.

Huwelijk van Douglas Mawson en Francisca Adriana (Paquita) Delprat

Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakt Douglas Mawson deel uit van het Britse ministerie van Munitie. Hij moet toezien op het transport per schip van springstoffen en gifgas van Groot-Brittannië naar Rusland. Later werkt hij voor de Russian Military Commission en onderzoekt hij hoe de export van springstoffen naar Rusland verhoogd kan worden. Na de Russische revolutie in 1917 maakt hij deel uit van de Britse staff in de Commission Internationale de Ravitaillement.

Opnieuw naar Antarctica

In 1919 keert hij terug naar de universiteit van Adelaide. De familie Mawson verhuist ook naar Brighton, nabij Adelaide. In 1921 wordt Douglas professor geologie en mineralogie. De volgende dertig jaar blijven de rotsen uit het Precambrium, vooral in de Flinders Range, zijn belangrijkste stokpaardje. Bij zijn expedities neemt hij altijd studenten mee. Veldwerk is volgens professor Mawson de beste leerschool.

Maar Antarctica is nog niet uit zijn leven verdwenen. Zijn kennis en ervaring zijn alom bekend en daarom wordt hij gevraagd een nieuwe expeditie te organiseren en te leiden. De BANZARE-expedities (British Australian New Zealand Antarctic Research Expedition) vinden plaats van 1929 tot 1930 en van 1930 tot 1931. Dit keer wordt er geen basis op het Antarctische ijs gebouwd. Het onderzoek gebeurt per schip (de Discovery) en met een klein vliegtuig. De BANZARE-expeditie doet geologisch en biologisch onderzoek op de Iles Crozet, Kerguelen, Heard Island en op verschillende plaatsen aan de Antarctische kust tussen 43° en 179° oosterlengte (in totaal 2494 kilometer). Veel kustlijn wordt voor het eerst in kaart gebracht. De meeste aandacht gaat evenwel naar zeewetenschappen.

Douglas Mawson tijdens de BANZARE-expeditie

Laatste jaren

Na de Tweede Wereldoorlog blijft Mawson geïnteresseerd in Antarctica. Tot aan zijn dood is hij lid van de Australian Antarctic Executive Planning Committee. Naast geologie en Antarctica heeft Douglas ook belangstelling voor milieubescherming, landbouw en bosbouw. Hij is een groot tegenstander van de walvisvangst. Zijn job als professor wisselt hij af met werken op zijn boerderij, Harewood, in Meadows, ten zuiden van Adelaide. In 1952 gaat hij met pensioen.

Douglas Mawson in 1954

Op 14 oktober 1958 sterft Douglas Mawson aan een hersenbloeding. Hij krijgt een staatsbegrafenis. Zijn graf bevindt zich bij de St. Jude’s Anglican Church in Brighton.

Als eerbetoon voor zijn verdiensten komen er heel wat initiatieven. Zo wordt een gebouw op de geologiecampus naar hem genoemd. In 1959 wordt de Mawson Institute for Antarctic Research aan de universiteit van Adelaide in het leven geroepen. In Antarctica draagt een Australische onderzoeksbasis zijn naam, alsook een kustlijn (Mawson Coast). Zijn portret staat op verschillende postzegels en ook op een briefje van 100 Australische dollar.